Λειψοί

Απλώνεται αμφιθεατρικά γύρω από το λιμάνι ανηφορίζοντας προς τον κοντινότερο λόφο. Στο ψηλότερο σημείο δεσπόζει o ερειπωμένος ανεμόμυλος του Αράβη. Τα σπίτια του οικισμού κατανέμονται σε μικρές και μεγαλύτερες συνοικίες. Αξίζει να παρατηρήσετε τη δόμηση στο κέντρο της, με τα ψηλοτάβανα κάτασπρα σπίτια, τα μπλε παράθυρα και τα ασβεστωμένα καλντερίμια που αργά ή γρήγορα οδηγούν στην κεντρική πλατεία η οποία φέρει το όνομα του Φιλικού Εμ. Ξάνθου.

Ερείπια της αρχαίας ακρόπολης και του κάστρου
Η αρχαία ακρόπολη των Λειψών βρίσκεται ΝΑ του οικισμού, στην κορυφή του υψώματος «Κάστρο» (107 μ.). Υπάρχουν περισσότερα άνδηρα, στο ανώτερο από τα οποία διακρίνονται λείψανα αρχαίων οικοδομημάτων, λιθόπλινθοι, αργοί λίθοι από διαλυμένες τοιχοποιίες, κεραμίδια, κατάλοιπα οχυρώσεων κ.ά.

Βρίσκεται στην πλατεία Εμμανουήλ Ξάνθου της Χώρας και η έκθεσή του παρουσιάζει φορητές εικόνες, σταυρούς, χρυσοκέντητα και εκκλησιαστικά σκεύη του 16ου και του 17ου αι., τοπικές ενδυμασίες, αντικείμενα οικιακής και γεωργικής χρήσης καθώς και νομίσματα διαφόρων εποχών. Φιλοξενεί επίσης μια μικρή αρχαιολογική συλλογή ευρημάτων από διάφορες περιοχές του νησιού. Ξεχωρίζει το ιωνικό κιονόκρανο του 2ου αι. π.Χ. οι λύχνοι του 3ου αι. π.Χ. και μαρμάρινα ανάγλυφα με παραστάσεις του δωδεκάθεου.

Η μονή της Παναγίας του Χάρου αποτελεί το σημαντικότερο μνημείο και το ονομαστό προσκύνημα και πανηγύρι του νησιού των Λειψών. Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού και τιμάται στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) κι είναι ναός μέτριων διαστάσεων, σταυροειδής. Οι κεραίες του σταυρού καλύπτονται με κτιστές καμάρες, καθώς και τα γωνιαία διαμερίσματα. Ο νάρθηκας στα δυτικά του ναού αποτελεί προσθήκη των τελευταίων χρόνων.

Το αρχικό κτίσμα οικοδομήθηκε τη βυζαντινή εποχή (11ος – 12ος αιώνας) από μοναχούς της Πάτμου. Πήρε το όνομα της από την απεικόνιση της Παναγίας που κρατεί τον Υιό της ως Εσταυρωμένο κι όχι βρέφος. Η εικόνα, που θεωρείται θαυματουργή, στεγάζεται σήμερα στο ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Σύμφωνα με την παράδοση, κάθε χρόνο στα εννιάμερα της Παναγίας ανθίζουν οι κρίνοι που πλαισιώνουν την εικόνα και οι οποίοι έχουν ήδη ξεραθεί από την εορτή του Ευαγγελισμού.

Ο περικαλλής ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (26 Σεπτεμβρίου) βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού των Λειψών, 50 περίπου μέτρα από την παραλία. Είναι ο καθεδρικός ναός του οικισμού που ανοικοδομήθηκε το 1931 με δαπάνες της Αδελφότητας των Λειψιωτών της Αμερικής, στη θέση παλαιότερου ναού του 17ου αιώνα. Πρόκειται για οικοδόμημα μεγάλων διαστάσεων, χτισμένο στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού σε συνδυασμό με την τρίκλιτη βασιλική. Το κέντρο του οικοδομήματος είναι ο ημισφαιρικός τρούλος. Το Ιερό Βήμα χωρίζεται από τον κυρίως ναό με ξυλόγλυπτο τέμπλο στο οποίο υπάρχουν εικόνες δυτικής τεχνοτροπίας και μέτριας τέχνης των αρχών του 20ου αιώνα.